حسابرسی عبارت است از بازرسی جستجوگرانه مدارک و اسناد حسابداری به منظور کشف تقلب و اشتباه. حسابرسان باید با حفظ بیطرفی نسبت به جمع‌آوری و ارزیابی مربوط بودن و اعتبار شواهد بپردازند. هدف حسابرسان از مقایسه شواهد جمع‌آوری شده با ادعاهای مربوط به فعالیت‌ها و وقایع اقتصادی، تعیین میزان انطباق ادعاهای مزبور با معیارهای از پیش تعیین شده است. اگر چه معیارهای مختلفی برای تعیین میزان انطباق وجود دارد، اما در تنظیم صورتهای مالی اساسی، معمولاً معیار اصلی و مورد قبول، اصول حسابداری یا استانداردهای حسابداری است.
انواع حسابرسی
انواع حسابرسی- حسابرسی داخلی
- حسابرسی خارجی و یا مستقل
تفاوت حسابرسی داخلی و حسابرسی مستقل خارج سازمانی :
حسابرسی داخلی نوعی سیستم کنترلی بوده که مدیران سازمان و شرکتها برای مشخص شدن کیفیت هزینه کردها و عملیاتهای مالی و آگاهی بیشتر از وضعیت مالی شرکت و دارایی ها انجام می دهند و توسط افراد داخل سازمان انجام می شود، حسابرسی داخلی علاوه بر بررسی های مالی، سایر الزامات و قوانین جاری در سازمان را مورد بررسی قرار داده و انحرافات را کشف می نماید، گزارش حسابرس داخلی فقط در اختیار مدیران ارشد و اعضاء هیات مدیره قرار می گیرد و سایر پرسنل سازمان و مردم از آن مطلع نخواهند شد. ولی حسابرس مستقل، خارج از سازمان می باشد و توسط قانون الزام شده و انجام ندادن آن برای بعضی از موسسات و شرکتها تخلف محسوب می شود.
حسابرس خارجی و یا مستقل فقط انحرافات مالی و اسناد مالی را بررسی می کند و به مسائل دیگر سازمان کاری ندارد، گزارش حسابرس مستقل هم در اختیار مدیران و اعضاء هیات مدیره قرار می گیرد و هم در اختیار سهامداران و حتی در بعضی موارد در اختیار عموم مردم هم قرار می گیرد و به تمامی سهامداران جوابگو خواهند بود.
انواع حسابرسی مستقل
1-حسابرسی ضمنی (میانه)
با توجه به محدودیت زمانی بعد از سال مالی ، حسابرسان مستقل ترجیح میدهند که در موارد لزوم قسمتی از کارهای ممکن را قبل از پایان سال مالی (ضمن سال مالی) انجام دهند که در این حالت حسابرسی ضمنی و یا میانه میگویند این نوع حسابری پایه و اساس حسابرسی نهایی می باشد.
2-حسابرسی مداوم
در بعضی موارد بعلت حجم زیاد عملیات و حساسیت فعالیت سازمان و به روز بودن موارد حسابرسی ، حسابرس ترجیح می دهد بطور مداوم طی سال در شرکت و یا سازمان مربوط حضور داشته باشد و رسیدگی به اسناد و مدارک بطور مداوم انجام می شود.
3-حسابرسی نهایی
رسیدگی به صورتهای مالی نهایی یک دوره مالی و تهیه گزارشات نهایی که در آن اظهار نظر حسابرس نسبت به عملکرد و فعالیت شرکت مشخص میباشد را حسابرسی نهایی گویند.این نوع حسابرسی معمولا بعد از پایان سال مالی و بستن حسابها صورت می گیرد.
انواع کاربرگ های حسابرسی
با توجه به مطالب متعددی که در کاربرگ ها درج می گردد، انواع بی شماری کاربرگ حسابرسی وجود دارد. از این رو، طبقه بندی آن ها کار نسبتا مشکلی است. با این حال، کاربرگ های تهیه شده می توانند در گروه های زیر طبقه بندی شود :
- کاربرگ های عمومی :
کاربرگ های عمومی برای استفاده در برنامه ریزی و اداره امور حسابرسی، طراحی می شوند. کاربرگ های برنامه ریزی حسابرسی، طرح های کلی و برنامه های حسابررسی، نمود گرها و پرسش نامه کنترل های داخلی، قرارداد حسابرسی، بودجه زمانی و یادداشت نکات، نمونه هایی از کاربرگ های عمومی محسوب می شود
- کاربرگ نهایی :
کاربرگ نهایی که کاربرگ تراز آزمایشی نیز نامیده می شود جدولی است حاوی مانده سال جاری و سال قبل حساب های دفتر کل و ستون های اصلاحات پیشنهادی، تعدیلات طبقه بندی و همچنین، اقلام نهایی که در صورت های مالی منعکس خواهد شد. کاربرگ نهایی، جدول اصلی کنترل و تلخیص تمام کاربرگ های پرونده است و به عنوان ˝ستون فقرات˝ مجموعه کاربرگ های حسابرسی محسوب می شود.
- کاربرگ های اصلی :
کاربرگ اصلی مشابه کاربرگ نهایی بوده و نشان دهنده یکی از سرفصل های عمده صورت های مالی می باشد. کاربرگ اصلی برای تلفیق هر گروه از حساب های مشابه دفتر کل بکار می رود و جمع هر یک ازر این کاربرگ ها، یکجا به کاربرگ نهایی منتقل می شود. برای مثال کاربرگ اصلی وجوه نقد شامل مانده حسابهای بانکی ، صندوق ، تنخواه گردانها و غیره است.
- کاربرگ اصلاحات پیشنهادی و تعدیلات طبقه بندی:
کاربرگ اصلاحات پیشنهادی، پیشنویس ثبت های روزنامه ای که حسابرسان برای تصحیح اشتباهات یا تخلف های با اهمیت کشف شده در صورت های مالی و مدارک حسابداری صاحبکار تهیه می کنند. کاربرگ تعدیلات طبقه بندی شامل اقلامی است که ثبت آنها در دفاتر صحیح است، اما برای ارائه مطلوب صورت های مالی باید تجدید طبقه بندی شوند. برای مثال، مانده بستانکار با اهمیت حساب های دریافتی باید تحت عنوان یک بدهی، تجدید طبقه بندی و در تراز نامه منعکس شود. از آنجایی که تعدیلات طبقه بندی تنها بر نحوه ارائه صورت های مالی تاثیر دارد، تعدیلات مزبور در دفاتر صاحبکار ثبت نمی شود و تنها در کاربرگ های حسابرسی منعکس می گردد.
- کاربرگ تفصیلی
کاربرگ تفصیلی که کاربرگ فرعی نیز نامیده می شود ، کاربرگی است که اجزای اصلی یا ریز مانده یک حساب دارایی یا بدهی، مانند صورت ریز مبالغ دریافتی از مشتریان که جمع آن مانده حساب های دریافتنی می باشد، را نشان می دهد.
- کاربرگ تجزیه و تحلیل :
کاربرگ تجزیه و تحلیل خلاصهای از تغییرات طی دوره یک حساب دفتر کل را نشان می دهد. از این کاربرگ بیشتر در رسیدگی به حساب های عمده و کم گردش مانند اموال، ماشین آلات و تجهیزات، بدهی های بلند مدت، حقوق صاحبان سرمایه و ذخیره مطالبات مشکوک الوصول که طی سال معاملات زیادی در آنها ثبت نشده است ، استفاده می شود.
- کاربرگ صورت مغایرت :
حسابرسان معمولا به منظور اثبات مبالغ ثبت شده در حساب ها، مبالغ مذبور را با اطلاعات و مدارک بدست آمده از سایر منابع مقایسه و تطبیق می دهند. در اینگونه موارد، حسابرسان کاربرگی به نام صورت مغایرت تهیه می کنند، مانند کاربرگ تطبیق مانده حساب های دریافتنی با تاییدیه های دریافتنی از مشتریان. از این کاربرگ بیشتر در رسیدگی به حسابهای دریافتنی ، حساب های پرداختی ، موجودی نقد و بانک و موجودی مواد و کالا استفاده می شود.
- کاربرگ های محاسباتی :
حسابرسان معمولا برای تایید و اثبات صحت و درستی برخی از حساب های خاص و برخی از مبالغ ، محاسبات مستقلی را در یک کاربرگ انجام می دهند و نتایج حاصل از آن را با مبالغ منعکس و در مدارک حسابداری صاحبکار مقایسه می کنند . از این کاربرگ که اصطلاحا کاربرگ محاسباتی نامیده می شود، برای اثبات اقلامی مانند هزینه استهلاک، هزینه سود تضمین شده وام ها، مالیلت حقوق، مالیات بر درامد، حق بیمه سهم کارفرما، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، سود هر سهم نظایر آنها استفاده می شود.
- مدارک مؤید :
حسابرسان علاوه بر رسیدگی به مدارک حسابداری صاحبکار و بررسی سیستمهای حسابداری و کنترل های داخلی آن، مدارک تشریحی دیگری را نیز برای اثبات صحت مطالب منعکس در صورت های مالی و توجیح گزارش خود گرد آوری می کنند، به اینگونه مدارک اصطلاحا مدارک موید گفته می شود. نسخه ای از صورت جلسات مجامع عمومی و هیئت مدیره ، اساس نامه و مدارک ثبت شرکت ، آیین نامه ها و دستورالعمل ها ، قراردادهای خرید و فروش ، قراردادهای وام ، قرارداد انتشار اوراق مشارکت، تاییدیه های دریافتی از بانک، تاییدیه وکیل حقوقی شرکت، تاییدیه مدیران و نظایر آنها، نمونه هایی از مدارک موید می باشد.
