در علم حسابداری و مالیات ما با دو مورد از شاخصه ها بیشتر از موارد دیگر سروکار داریم. مورد اول درآمد صاحبان سرمایه، کسب و کارها و شرکت ها بوده و مورد دوم به هزینه هایی که برای واحد اقتصادی انجام می دهند اشاره دارد.
به بیانی دیگر میزان دقیق دارایی ما از فرمول درآمد منهای هزینه بدست می آید. ترازنامه حسابداری همانطور که از اسم آن مشخص می باشد، یک نوع صورت مالی بوده که در آن میزان بدهی ها، خلاصه ای از دارایی ها، سرمایه و سود و زیان شرکت یا واحد اقتصادی در آن مشخص می باشد. این کار بصورت اتوماتیک توسط نرم افزارهای حسابداری انجام می شود.
ترازنامه هر سه ماه یک بار، شش ماه یک بار، نه ماه یک بار و یا به صورت سالانه تهیه می شود. برای پر کردن اظهارنامه مالیاتی لازم است ترازنامه تهیه کنید.
در ترازنامه میزان دارایی و اجرای اصل ترازنامه شرکت مشخص خواهد شد. شما یک ترازویی را در نظر بگیرید که دو طرف کفه ترازو از میوه ای پر شده باشد و این دو کفه کاملا در کنار همدیگر و در یک سطح تعادل قرار گرفته اند. حال در ذهن خود این دو کفه را به درآمد و بدهی ها اختصاص دهید. به نظر شما بهتر است کدام کفه بالاتر از دیگری باشد؟
تعریف ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی چیست؟
برای اینکه از اوضاع مالی یک شرکت با مالکیت حقوقی سر در بیاورید، لازم است ترازنامه آن شرکت را مشاهده نمایید. البته هر کسی نمی تواند ترازنامه شرکت های خصوصی را مشاهده کند زیرا این کار را صرفا حسابرسان و یا ممیزان مالیاتی می توانند انجام دهند.
ترازنامه میزان دارائی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام را نشان خواهد داد. به عبارت دیگر ارکان اصلی ترازنامه شامل موارد بالاست. در سمت راست ترازنامه دارایی ها قابل مشاهده بوده و در سمت چپ شما می توانید میزان بدهی ها و حقوق صاحبان سهام را درج نمایید.
ترازنامه نوعی گزارش بوده که مربوط به دوره ای خاص است. در تهیه ترازنامه اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی مشخص خواهد شد.
همانطور که اشاره نمودیم اقلام ترازنامه شامل دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام است. دارایی آن چیزی است که مالکیت دارد و در اختیار شماست. به طور مثال ملک شرکت، سرمایه شروع به کار، سپرده های بانکی، و سود حاصل از فروش اقلام برای شرکت هایی که در حوزه کالا فعالیت می کنند، دارایی محسوب می گردد.
بدهی شامل حقوق معوق کارکنان، اقساط معوق بانک، بدهی های مرتبط با دارایی های نگهداری شده برای فروش، مالیات پرداخت نشده، هزینه های آب، برق، گاز و مواردی از این دست به عنوان بدهی شناسایی شده است.
وقتی که میزان بدهی از دارایی بیشتر باشد در این صورت باید اعلام ورشکستگی نمود. اما اگر میزان دارایی بیشتر از بدهی باشد شرکت در حال طی کردن وضعیت تعادلی خویش است.
و مورد سوم حقوق صاحبان سهام است که به تفسیر در مورد آن می پردازیم.
اجزای اصلی ترازنامه چیست؟
ترازنامه با کلمات دیگری همچون بیلان و صورت وضعیت مالی تلفظ می گردد. پس اگر در جایی کلمه بیلان را شنیده اید تعجب نکنید.
اجزای اصلی ترازنامه بدهی و دارایی و حقوق صاحبان بوده و هر کدام موارد مختلفی را شامل می شود.
دارایی ها به دو دسته مشهود و غیر مشهود دسته بندی می شوند. دارایی مشهود مثل ملک شرکت و دارایی غیر مشهود را به می توان به طور مثال اجازه ترخیص کالا یا حق ثبت اختراع دسته بندی نمود.
دارایی در ترازنامه شامل چه مواردی است؟
ابتدا باید خدمتتان روشن کنیم که دارایی به چند مدل بوده و یا به چند دسته تقسیم می شود.
دارایی جاری
هر دارایی که ماهیت نقد شوندگی داشته باشد از آن به عنوان دارایی جاری یاد می شود. اگر بخواهیم واضح تر بگوییم وجه نقد. نکته مهم اینجاست که دارایی جاری می تواند حداکثر در مدت یک الی چند سال نقد شود.
دارایی غیر جاری
دارایی غیر جاری به راحتی نقد نمی شود و نقد کردن آن به راحتی نیست و بنا به شرایطی نقد می شود. به طور مثال خرید شمش، سکه طلا، سهام در بورس نوعی دارایی غیر جاری است. سرمایه گذاری های بلند مدت به طور مثال سپرده های بانکی با مبالغ بالا که به طور ماهانه از آن سود دریافت می شود به عنوان دارایی غیر جاری شناخته می شود. دارایی های غیر جاری به راحتی در جریان نیستند اما دارایی های جاری به طور نامحدود در جریان هستند.
بدهی در ترازنامه
بدهی در مفهمومی عمیق تر به جریان نقدی گفته می شود که از شرکت خارج می شود. به عبارت دیگر برای شرکت هزینه می شود. زمانی که شما در حال ارائه اظهارنامه هستید باید لیست بدهی های شرکت یا کسب و کار خود را مشاهده نمایید.
مشاور مالیاتی معمولا برای کم کردن میزان مالیات شرکت ها پیشنهاد می کند که میزان هزینه های خود را افزایش دهید. البته این کار باید به طور قانونی انجام شود چرا که وضعیت کلی حساب شما به طور کامل توسط ممیزان و سرممیزان بررسی خواهد شد.
بدهی باید پرداخت شود و درآمدی را به شرکت اضافه نمی کند. اجاره دفتر، مغازه و یا شرکت نوعی بدهی تلقی می گردد. اقساط وام، حقوق کارکنان، واریزی بیمه کارکنان، عیدی ها و پاداش های آخر سال، پرداخت عوارض شهرداری، خرید اقلام برای شرکت، تعمیراتی که در محل کار صورت می پذیرد و بابت آن پولی خرج می شود را می توان بدهی تلقی نمود.
فروش سهام را نمی توان نوعی بدهی تلقی نمود. اما در صورتی که زیر قیمت خرید بفروشید در محاسبات کلی شرکت نوعی زیان مخفی ایجاد می نماید. بهتر است در این خصوص با شرکت متبحر در زمینه خدمات حسابداری همچون موسسه حسابداری حساب اندیش ایرانیان مشورت کنید.
بدهی جاری و غیر جاری در ترازنامه
تعهدات مالی که باید حتما در طول یک سال پرداخت شوند را بدهی جاری می گویند و تعهداتی که در بیشتر از زمان یک سال مهلت برای پرداخت آن ها فراهم بوده بدهی غیر جاری شناخته می شوند. وام بانکی نوعی بدهی غیر جاری محسوب می شود. به این دلیل که در مدت زمان بیشتر از یک سال قابل پرداخت است.
در تهیه لیست خدمات مالی، هزینه خرید مواد اولیه نوعی بدهی جاری محسوب می شود.
حقوق صاحبان سهام در ترازنامه
منظور ما از صاحبان سهام به مقدار درآمد خالص شرکت اشاره دارد. بهتر است بگوییم دارایی خالص. دارایی شرکت معمولا در یک سال مالی تحت عنوان بدهی از شرکت خارج شده و به اصطلاح خرج می شود و آن را دارایی در گردش می مانیم. ولی در پایان سال مالی آن میزان دارایی که پس از تسویه بدهی ها و هزینه های انجام شده برای شرکت باقی می ماند، دارایی خالص نام دارد.
از حقوق صاحبان سهام در ترازنامه می توان به حقوق مالکانه هم تعبیر نمود.
حقوق صاحبان سهام در ترازنامه به سه دسته کلی تقسیم می شود:
- سود انباشته
- سهام خزانه
- سهام ممتاز
کاربرد ترازنامه حسابداری چیست؟
ترازنامه وضعیت کلی شرکت را مشخص می کند معمولا حسابداران شرکت های بزرگ هر چند وقت یک بار از ترازنامه شرکت پرینت گرفته و به مدیران عامل و یا مالکین شرکت این صورت مالی را نشان می دهند. بر اساس ترازنامه تصمیمات کلی شرکت ها اتخاذ می گردد. اگر میزان بدهی بسیار بالا باشد اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل باید یک فکری به حال شرکت بکنند و با فروش سهام میزان بدهی ها را کاهش دهند. درصورتی که میزان دارایی بیشتر از بدهی باشد، آنگاه باید میزان بدهی و یا هزینه را کمتر کرد تا سود بیشتری عاید شرکت شود.
در صورت بروز چنین مشکلاتی بهتر است با یک مشاور مالی و یا شرکت ارائه دهنده خدمات حسابداری مشورت نمایید.
در حالت کلی کاربرد ترازنامه بیشتر برای تعیین مالیات و گزارشی از وضعیت کلی شرکت می باشد که به صورت دوره ای لازم است مورد بررسی قرار گیرد. البته باید اشاره کرد که در حیطه وظایف حسابدار نیست که میزان دارایی را افزایش و بدهی را کاهش دهد. این کار توسط مدیران شرکت ها انجام می شود.
تجزیه و تحلیل ترازنامه
ترازنامه ماهیتی نرم افزاری دارد و این طور نیست که بتوان آن را بر روی کاغذ پیاده سازی نمود. البته در زمان های گذشته این کار در دفاتر مخصوصی انجام می شد. نمی دانم از حسابداری دستی چیزی شنیده اید یا خیر! در حسابداری ما دفاتر مخصوصی داریم که در هر کدام موارد مختلفی یادداشت می شود اما امروزه این کار را نرم افزارهای حسابداری انجام می دهند و شما فقط با یک کلیک می توانید گزارش کلی را دریافت کنید.
ترازنامه در نرم افزارهای مختلف حسابداری شامل ستون هایی است که در سمت راست آن دارایی ها و در سمت چپ آن میزان بدهی ها به صورت فیلدهایی پر شده که به شکل ستونی در زیر هم قرار گرفته اند مشخص می باشد. در ستون آخر هر قسمت، مجموع دارایی ها و بدهی ها با ستون خودشان جمع شده اند و حاصل آن به صورت عددی مشخص شده است.
مشکل ترازنامه در حسابداری چیست؟
مشکلاتی که در تهیه گزارش ترازنامه مشاهده می شود میزان بالای بدهی بوده که از دارایی پیشی می گیرد. در این شرایط به حسابداران استرس وارد می شود که چه خطایی انجام داده اند. اما ممکن است نرم افزار دارای اشکالاتی باشد که باید آن را رفع نمود.
اختلاف موجود در ستون بدهکار یا بستانکار را معمولا با تقسیم بر اعدادی مشخص انجام می دهند تا علت خطا را کشف کنند. به عبارت دیگر جواب بدست آمده در تقسیم یک عدد خاص نوع خطا را مشخص می کند.
بگذارید با ذکر یک مثال این موضوع را برایتان شفاف کنیم:
در صورتی که اختلاف ستون بدهکار و بستانکار بر عدد 9 قابل تقسیم باشد، اختلاف بدست آمده نشان از جا انداختن و یا اضافه نوشتن عدد صفر آخر می باشد. و یا حتی ممکن است عدد را به صورت مقلوب نوشته باشید. مثلا 83 را 38 نوشته اید.
معمولا با عدد به دست آمده باید به دنبال مشکل بگردید. برخی حسابداران دقیقا به دنبال عدد به دست آمده هستند تا مشکل را شناسایی کنند.
معمولا مشکلات ترازنامه در هنگام ثبت اعداد بوده و ممکن است حسابدار جای ستون ها را اشتباه کند و میزان دارایی یا بدهی را به صورت برعکس منتقل نماید.
سوالات متداول
اگر ترازنامه نداشته باشیم چه اتفاقی رخ می دهد؟
در این صورت نمی توانید میزان دقیق هزینه ها و یا دارایی شرکت را متوجه شوید و در هنگام ارائه اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات باید رقم بیشتری را پرداخت کنید.
آیا کمک به خیریه نوعی هزینه محسوب می شود و باید آن را در ترازنامه لحاظ نمود؟
بله. نوعی هزینه بوده ولی در تعیین نرخ دقیق مالیات نوعی تشویق محسوب شده و به شما تخفیف مالیاتی تعلق می گیرد. پس بهتر است در هنگام تهیه صورت حساب یا بیلان آن را وارد کنید.
ترازنامه با اظهارنامه چه تفاوتی دارد؟
در ترازنامه میزان دقیق دارایی و بدهی مشخص گردیده ولی در اظهارنامه مالیاتی شما یک شمای کلی از وضعیت درآمد خود را بر طبق استانداردهای ارائه شده توسط سازمان امور مالیاتی مشخص می نمایید.
